Een rijkdom voor de bodem; biodiversiteit in de akkerbouw
Een rijkdom voor de bodem; biodiversiteit in de akkerbouw
Biodiversiteit is een veelbesproken onderwerp in de discussie over duurzaamheid en milieu, maar het wordt vaak geassocieerd met bossen en natuurgebieden. Minder vaak komt het gesprek uit bij de akkerbouw, waar biodiversiteit net zo cruciaal is. Zie ook wat daar over is opgenomen in het Actieplan Plantgezondheid van de BO-Akkerbouw. In de context van landbouw betekent biodiversiteit meer dan alleen een variëteit aan gewassen; het omvat ook het leven in de bodem, zoals bacteriën, schimmels en wormen. Deze diversiteit aan organismen vormt de basis voor gezonde bodems en daarmee voor een duurzame voedselproductie. Maar hoe werkt dit precies? Waarom is biodiversiteit in de akkerbouw zo belangrijk voor de bodem en wat levert het mij op?
Een veerkrachtige bodem
Een van de grootste voordelen van biodiversiteit in de akkerbouw is het bevorderen van bodemgezondheid. In een monocultuursysteem, waar één gewas steeds opnieuw op hetzelfde stuk grond wordt verbouwd, raakt de bodem snel uitgeput. Specifieke voedingsstoffen worden overmatig gebruikt en ziekten of plagen die zich richten op dat ene gewas krijgen vrij spel. Daartegenover staat een systeem met een hogere biodiversiteit, waar gewasrotatie en gemengde teelt zorgen voor afwisseling in voedingsstoffen en minder kans op ziekten. Als ik kijk naar mijn eigen bedrijf, teel ik het ene jaar peulvruchten in de vorm van red kidneybonen en het volgende jaar tarwe in de vorm van Nedertarwe, zodat de bodem beter kan herstellen . Peulvruchten binden stikstof in de bodem, wat gunstig is voor gewassen zoals graan die veel stikstof nodig hebben. Dit kan de noodzaak voor kunstmest verminderen, wat niet alleen goed is voor de bodem, maar ook voor het milieu en portemonnee.
Verbeterde structuur en organische stof
Een diverse bodemflora en fauna zorgen voor een betere bodemstructuur. Bacteriën, schimmels en wormen zijn verantwoordelijk voor het afbreken van organisch materiaal en het omzetten daarvan in humus. Deze humus is een essentieel onderdeel van gezonde bodems: het verbetert de structuur, waardoor de grond beter water kan vasthouden en minder erosiegevoelig is. Bodems die rijk zijn aan organische stof kunnen beter omgaan met extreme weersomstandigheden zoals droogte of hevige regenval, wat met het oog op klimaatverandering van toenemend belang is. Bovendien helpt een rijk bodemleven bij het creëren van luchtkanalen in de grond. Deze kanalen verbeteren de doorworteling van planten en zorgen ervoor dat zuurstof en water dieper in de bodem kunnen doordringen. Dit leidt tot sterkere, gezondere planten, die weer beter bestand zijn tegen ziektes en plagen. Door de organische stof op het bedrijf te verhogen gebruik ik nu diverse jaren geitenmest. Het verhogen van organische stof is een lang proces en heb je niet binnen een jaar voor elkaar. Meer organische stof betekent ook meer koolstofopslag, gunstig voor de carbonfootprint.
Het voedselweb onder de grond
Wat boven de grond gebeurt, heeft zijn wortels in wat er onder de grond plaatsvindt. De bodem is een levend ecosysteem waarin duizenden soorten micro-organismen en insecten met elkaar in verbinding staan. Dit ‘bodemvoedselweb’ speelt een cruciale rol in de beschikbaarheid van voedingsstoffen voor planten. Wanneer er een grote diversiteit aan organismen in de bodem aanwezig is, zijn er ook meer routes voor de afbraak van organisch materiaal en de omzetting daarvan in opneembare voedingsstoffen.
Biodiversiteit als natuurlijke oplossing
Biodiversiteit in de akkerbouw biedt daarmee een natuurlijke oplossing voor veel van de problemen waarmee de moderne landbouw wordt geconfronteerd. Het is een antwoord op de vermindering van de afhankelijkheid van chemische middelen mede door het wegvallen van toelatingen, verhoogt de veerkracht van gewassen en helpt de bodem gezond te houden. Dit komt niet alleen de opbrengst ten goede, maar draagt ook bij aan de lange termijn duurzaamheid van onze landbouwsystemen. De risico’s nemen wel toe, kwaliteit en opbrengst staan of komen onder druk. Dit moet financieel wel worden gecompenseerd om dit te laten slagen.
Trudy Schoenmakers, de Hoekse Boerin
*Dit artikel is reeds verschenen in het FarmPlus magazine - januari 2025